इस्लामले जसरी आर्थिक लेनदेनलाई स्पष्ट पारेको छ, त्यसरी नै क्रेता-बिक्रेता दुवै पक्षलाई कतिपय उच्च आचरण अपनाउने प्रेरित गरेको छ, जस्तै-
इमान्दारीता-
इस्लामले व्यवसाय र कारोबारमा इमान्दारीतालाई अनिवार्य गरेको छ। चाहे तिनीहरू मुस्लिम हुन् या गैर-मुस्लिम, किनभने मुस्लिमको व्यवहार इस्लामी विधान अनुसार हुनुपर्छ। यसको प्रेरणा यी आयतहरूमा देखा पर्छ-
- अल्लाहले भन्नुभएको छ– “अल्लाहले ‘अमानत' (नासो) सम्बन्धित व्यक्तिहरूलाई सुम्पिने आदेश दिनुभएको छ ।” (कुरआन : ४/५८)
- रसूल (सल्लल्लाहु अलैहि व सल्लम) ले विश्वासघात र इमान्दारीतामा हिनामिनालाई छलकपटीको निशानी भन्नुभएको छ । रसूल (सल्लल्लाहु अलैहि व सल्लम) ले भन्नुभएको छ–“कपटीका तीन पहिचानहरू छन्; झूठो बोल्नु, वाचा पूरा नगर्नु र अमानतमा हिनामिना गर्नु ।” (बुखारी : ३३, मुस्लिम : ५९)
- आस्थावानहरूको महत्वपूर्ण विशेषता इमान्दारीता हो। अल्लाहले भन्नुभएको छ– “जुन आस्थावानहरू नासोलाई सुरक्षित राख्छन् र वाचा पूरा गर्दछन् तिनीहरू नै सफल हुन्।” (कुरआन : २३/१,८) त्यसैले रसूल (सल्लल्लाहु अलैहि व सल्लम) ले नासोलाई सुरक्षित नराख्ने व्यक्तिलाई आस्थावान होइन घोषित गर्नुभएको छ, उहाँले भन्नुभएको छ– “जसले नासोलाई सुरक्षित राख्दैन ऊ आस्थावान होइन।” (अहमद : १२५६७)
- रसूल (सल्लल्लाहु अलैहि व सल्लम) इस्लाम पूर्व आफ्नो समुदायमा अमीन र सादिक (इमान्दार र सत्यवान) को नामले प्रसिद्ध हुनुहुन्थ्यो, किनकि उहाँको हरेक क्रियाकलाप र कारोबारमा सत्यता झल्किन्थ्यो।
सत्यता-
इस्लामले सधैं सीधा र सत्य कुरा गर्ने प्रेरणा दिन्छ–
- रसूल (सल्लल्लाहु अलैहि व सल्लम) ले व्यापारी र ग्राहक दुवैलाई उपदेश दिनुभएको छ– “किनबेच गर्दा यदि दुवै पक्षले केही नलुकाईकन साँचो कुरा गर्यो भने दुवै पक्षलाई अभिवृद्धि हुन्छ। यदि केही लुकायो वा झूठो कुरा गर्यो भने अभिवृद्धि निर्मुल हुन्छ।” (बुखारी : १९७३, मुस्लिम : १५३२)
- रसूल (सल्लल्लाहु अलैहि व सल्लम) ले भन्नुभएको छ– “सत्यलाई अपनाऊ, किनकि सत्यले पुण्यको र पुण्यले स्वर्गको बाटो देखाउँछ। मानिस सत्य कुरा गरिरहन्छ र सत्यको खोजमा लागि रहन्छ यहाँसम्म कि अल्लाहको नजरमा सिद्दीक (सत्यवान) लेखिन्छ।” (मुस्लिम : २६०७)
- झूठो कसम खाएर ब्यापार गर्नलाई इस्लामले महापाप घोषित गरेको छ। रसूल (सल्लल्लाहु अलैहि व सल्लम) ले भन्नुभएको छ– “अल्लाहले कयामतको दिन तीन किसिमका मानिससित न कुरा गर्नु हुनेछ, न मायाले हेर्नु हुनेछ, न उनीहरूलाई शुद्ध पार्नु हुनेछ तथा उनीहरूका लागि कष्टकर यातना हुनेछ। तीमध्ये एउटा झूठो व्यापारी हो।” (मुस्लिम : १०६)
दक्षता र कामको कुशलता-
सम्पूर्ण मुस्लिम कारिगर र कामदारहरूले आ-आफ्ना कामहरू कुशलतापूर्वक पूरा गर्नु र गुणस्तरयुक्त हुनु अनिवार्य छ।
- अल्लाहले जीवनका सम्पूर्ण क्षेत्रहरूमा सदव्यवहार गर्न अनिवार्य गर्नुभएको छ। यहाँसम्म कि शिकार गर्न र जनावरहरू जबह गर्न (काट्न) मा पनि। रसूल (सल्लल्लाहु अलैहि व सल्लम) ले भन्नुभएको छ– “अल्लाहले हरेक कुरामा सदव्यवहार गर्न आदेश दिनुभएको छ। जब म कसैलाई मृत्युदण्ड दिन्छौ भने न्यायपूर्वक देऊ वा जनावरहरू जबह गर्छौं (काट्छौ) भने राम्रोसँग गर र आफ्नो छुरीलाई धारिलो पार, ताकि जनावरलाई पीडा नहोस्।” (मुस्लिम : १९५५)
- रसूल (सल्लल्लाहु अलैहि व सल्लम) एउटा जनाजा (अन्तिम संस्कार) मा जानु भयो। उहाँले चिहानमा राम्रोसँग खाल्डो बनाउन र बिस्तारै मृतकलाई त्यसमा हाल्न निर्देशन दिनुभयो। उहाँले आफ्ना साथीहरूलाई सम्बोधन गर्दै भन्नु भयो– यसले मृतकलाई न फाइदा पुर्याउनेछ, न घाटा नै, तर मुस्लिमले हरेक काम सदव्यवहारका साथ गर्नुपर्दछ।” (बैहिकी फि शुओबिल-ईमान : ५३१५)
अर्को वृत्तान्तमा छ– “अल्लाहले कुशलता पूर्वक गरेको कामलाई अति मन पराउनुहुन्छ।” (अबु-याला - ४३८६, शुओबिल-ईमान : ५३१२) ।
(पृष्ठ न०: २४४ हेर्नुहोस्)
